Cultuurhistorie en archeologie in de Gelderse Vallei

P. Schut (maart 2019)

Inleiding

Grafheuvels staan niet alleen in de huidige tijd in de belangstelling. Al in 1748 vermelde Willem Leenen deze monumenten op zijn bekende kaart van het Kroondomein. In de negentiende eeuw kreeg hij navolging op de landsdekkende zogenaamde Bonnekaarten. Ook particulieren, zoals de toenmalige burgemeester Nairac van Barneveld, raakten gefascineerd door deze duizenden jaren oude grafmonumenten en maakten kaarten waarop deze staan ingetekend. Op de kaarten staan veel grafheuvels vermeld waarvan er inmiddels wel een aantal zijn verdwenen. Met moderne middelen kunnen we via het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) op basis van gedetailleerd hoogte metingen onder andere de resterende grafheuvels herkennen.

Continue reading Prehistorische grafmonumenten op historische kaarten

P. Schut (2018, update februari 2019)

Het zal niemand ontgaan zijn dat het aantal bijdragen het afgelopen jaar kleiner is geworden. De oorzaak is dat ik in 2017 gestopt ben als regio-archeoloog. Door mijn nieuwe werk is mijn aandacht verlegd.

Wel blijf ik hobbymatig betrokken bij de cultuurhistorie van de Gelderse Vallei. Bijgaand enkele artikelen over uiteenlopende onderwerpen die in 2018 zijn verschenen. Klik op de blauwe regel om een pdf te openen.

In Darpsproat staat een bijdrage over het wildforstergoed Boeschoten. Een onderwerp waar ik de komende tijd nog vaker over zal schrijven. Hier is ook de bijdrage van Peter van den Born aan toegevoegd. Hij schrijft over de bewoners van Boeschoten.

De vroege geschiedenis van Boeschoten en zijn omgeving een parel op de Veluwe Darpsproat 2018

In Nieuwe Veluwe een artikel over enkele wallen in Barneveld waar informatieborden bij zijn geplaatst. Boeschoten, Espeet/Norschoten en de Essener Meentwal.

Historische wallen in Barneveld Nieuwe Veluwe 2018

 

In Oud Barneveld een artikel over de muntvondsten van Barneveld en de betekenis ervan. Het betreft een bewerking van eerdere artikelen op deze blog.

Muntvondsten getuigen van de roerige geschiedenis van Barneveld Oud Barneveld 2018

In 2017 gaf ik op het symposium van de EAC in het Acropolismuseum in Athene een lezing onder de titel ‘Dare to choose : posthole pampering or history writing’. Aan de hand van een aantal voorbeelden uit Barneveld illustreerde ik de keuzes die ik de afgelopen jaren had gemaakt bij de uitvoering van het archeologie beleid. In onderstaand pdf staan de samenvattingen van de lezingen met op p. 63- 67 mijn bijdrage.

Eind 2018 verscheen het dikke wetenschappelijke rapport over de opgravingen in Harselaar Zuid. Tevens verscheen een rijk geïllustreerd boekje geschreven door Elly van de Velde. In gewone mensen taal worden de resultaten voor een breed publiek toegankelijk gemaakt.  Tevens is hier het pdf opgenomen van het boekje dat eerder verscheen over de opgraving Harselaar West West.

De pdf’s van deze publicaties staan hieronder.

Veel leesplezier!

Peter Schut (januari 2018)

De schaapskooien van Boeschoten

Schaapskooien zijn stille getuigen van het belang van de schapenteelt in het verleden. In een eerdere blog werd hier al over geschreven. Illustratief is dat er in 1832 in Barneveld meer dan 200 schaapskooien waren terwijl er honderd jaar later nog 80 bestonden.  Het aantal is in de afgelopen eeuw nog eens meer dan gehalveerd. De komst van kunstmest en goedkope wol uit het buitenland was hiervan de oorzaak. In deze bijdrage wordt stil gestaan bij drie schaapskooien rond Boeschoten. Het is een bijzonder cultuurhistorisch landschap met een rijke geschiedenis. Zelfs de kuilen naast de boerderijen en schaapskooien, waar zand werd gewonnen voor het dagelijkse gebruik, zijn bewaard gebleven. Bij het schrijven heb ik vooral gebruik gemaakt van  de publicatie van C.E.van der Waals-Nachenius: Boeschoten, Een Veluwse Kroniek en een niet uitgegeven manuscript van haar uit 1969-1970 waarin details worden gegeven over de schaapskooien van Groot en Klein Boeschoten. Door haar interviews met verschillende bewoners  van Boeschoten (Dries Middendorp geboren in Klein Boeschoten rond 1890 en Trui van Essen van Surksum – mede-eigenaar-  getrouwd met Heimen van Surksum woonde in Groot Boeschoten eind negentiende- begin twintigste eeuw) ontstaat een levendig en gedetailleerd beeld van de situatie rond 1900. Sommige passages zijn letterlijk overgenomen andere zijn bewerkt tot de essentie. Het manuscript werd door Diderik van der Waals ter beschikking gesteld.  Een en ander is aangevuld met eigen informatie en waarnemingen.

Door op een afbeelding te klikken kan men deze op grootformaat bekijken.

Continue reading De schaapskooien van Boeschoten (Garderen)

In de vorige bijdrage is stilgestaan bij het vooronderzoek in de vorm van een bureau- booronderzoek en veldkartering. Het bureauonderzoek had betrekking op het hele gebied, terwijl bij het vervolgonderzoek al meer ingezoomd werd op bepaalde delen van het plangebied. Op basis hiervan weten we nu nauwkeurig hoe het landschap in elkaar zit en bovendien waar wel of niet archeologische resten verwacht kunnen worden. De aard van de sporen (nederzetting, grafveld etc.), de omvang en of de grondsporen nog intact zijn weten we nog niet. Daarvoor is eerst een proefsleuvenonderzoek noodzakelijk dat ingeval van Bloemendal uitgevoerd werd door het archeologische bedrijf Archol bv. Continue reading Archeologisch onderzoek Barneveld-Bloemendal: van kaart tot opgraving (2)

Bijna wekelijks lezen we in de krant over bijzondere archeologische opgravingen. Maar hoe weten de archeologen eigenlijk waar ze moeten graven om een grafveld of een nederzetting te vinden? Daar gaat veel vooronderzoek aan vooraf in de vorm van bureaustudies, boringen, veldkarteringen en proefsleuven. Over dit vooronderzoek dat uiteindelijk leidt tot een opgraving lezen we maar weinig. De aard van dit vooronderzoek is niet spectaculair en in de ogen van het publiek de resultaten vaak teleurstellend. Dit onderzoek is echter van essentieel belang. We hebben nu eenmaal geen kristallen bol, maar proberen steeds verder in te zoomen. In deze bijdrage zal ik iets schrijven over deze eerste stappen in het archeologisch proces, waarbij het onderzoek in Barneveld – Bloemendal als voorbeeld wordt gebruikt. Deze bijdrage geeft een vereenvoudigde versie van de werkelijkheid waarbij vanzelfsprekend niet op alle details ingegaan kan worden. Continue reading Archeologisch onderzoek Barneveld-Bloemendal: van kaart tot opgraving (1)

Peter Schut januari 2017

De negentiende eeuwse burgemeester Nairac schreef over Garderen: “Het lieve dorp met zijne roode pannendaken of rieten dekens, ligt schilderachtig op een’ berg, omringd door afhellende bouwlanden met heghout, omzoomd, hier en daar versieren echte vervallen Veluwsche schaapschotten het landelijk tooneel.” Garderen is nog steeds een Veluws pareltje dat jaarlijks veel toeristen aantrekt. De geschiedenis van dit Veluwse dorpje met zijn oude stratenpatroon, monumenten, karakteristieke kerk en molen is fascinerend. Het boek Garderen… baken in het groen gaat daar uitgebreid op in. Dat het dorpje Garderen in de middeleeuwen een belangrijk, maar klein, centrum was, wordt weleens vergeten. Het was de spil van het ambt Garderen dat zich uitstrekte van Elspeet tot aan De Glind. Hier sprak de schout recht op het kerkhof en was er de jaarlijkse zitting van het Veluws Landgericht. Pas in 1432 is er sprake van het ambt Barneveld.  In deze bijdragen wordt een aanzet gegeven om de oorsprong en ruimtelijke inrichting van Garderen beter te begrijpen. Continue reading Garderen, een parel op de Veluwe (1)

In een eerdere bijdrage beschreef ik een viertal muntvondsten uit Barneveld. Deze waren in de vijftiende en zestiende eeuw in roerige tijden verborgen en niet meer opgehaald. De grootste bestond uit meer dan 2000 gouden munten.  Er zijn echter nog drie vondsten bekend die laten zien dat Barneveld eeuwen lang in een onrustig gebied heeft gelegen.

Continue reading ‘Vlucht, verberg uw kostbaarheden! De vijand komt.’ Muntvondsten uit Barneveld (2)