Zeventiende eeuwse erven in Barneveld. Een tipje van de sluier.

0161
Reizigers in de zeventiende eeuw bij een waterput langs de Arnhemse Karweg

De ontginningsgeschiedenis van de Gelderse Vallei begint rond de tiende eeuw toen de eerste boerderijen werden gebouwd en het voormalige natte gebied werd ontgonnen.  Vermoedelijk werden de eerste boeren geholpen doordat een drogere periode was aangebroken. Dit is gebleken bij de opgravingen in het Kootwijkerzand, maar ook de diepte van de waterputten in Harselaar Zuid wijst hierop. Het archeologisch onderzoek  naar de ontginningsgeschiedenis van de Vallei staat nog in de kinderschoenen. Het vertelt echter slechts een klein deel van het verhaal. De combinatie met historisch onderzoek is van groot belang. Deze periode is vooral zo interessant omdat deze  aan de basis ligt van het landschap zoals we dat nu kennen. In deze bijdrage gaat het over enkele recente onderzoeken uit de nieuwe tijd. Continue reading Zeventiende eeuwse erven in Barneveld. Een tipje van de sluier.

Over historische kaarten, schapen en mest

 

Historische kaarten bevatten belangrijke informatie over de geschiedenis van ons prachtige landschap. Soms moet je wel goed kijken of met moderne hulpmiddelen bepaalde elementen naar voren halen, maar dat maakt het verhaal alleen maar facsinerender. De relatie tussen boerderijen, schapen, heide en akkers is al eens aan de orde geweest. In deze bijdrage wordt het belang van de heide voor de akkerbouw nog eens gevisualiseerd. Continue reading Over historische kaarten, schapen en mest

De Wilde Kamp : een natuurgebied met een verhaal

20160403_122305_resized
Een van de eeuwenoude eiken clusters.

De Wilde Kamp is een prachtig natuurgebied aan de zuidzijde van Garderen. Het is bovendien onderdeel van het Pad van Zus, een cultuurhistorische route, waar ik eerder over schreef. Het is eigendom van Geldersch Landschap en Kasteelen en op uw wandeling kunt u grafheuvels  en eeuwen oude omwallingen zien. De natuur is een afspiegeling van de rijke geschiedenis van het gebied waarbij de eikenclusters herinneren aan grazende schaapskuddes. Continue reading De Wilde Kamp : een natuurgebied met een verhaal

‘Vlucht, verberg uw kostbaarheden! De vijand komt.’ Muntvondsten uit Barneveld (1)

Voorzijde Clemmer gulden uit muntschat Trossenhuis L 2101-2102 (1)Veel mensen denken bij archeologie aan de avonturen van Indiana Jones. Het dagelijks leven van de archeoloog is in werkelijkheid eenvoudiger maar zeker fascinerend. De ‘schatten’ van de archeologen bestaan vooral uit vlekjes in het zand, scherven – zelfs hele potten zijn zeldzaam, vuurstenen werktuigjes etc. Deze vondsten  zijn historische ‘schatten’ want zij vertellen een stukje van de boeiende ongeschreven geschiedenis. Heel incidenteel worden er ook echte munten gevonden die getuigen van een roerige tijd. Continue reading ‘Vlucht, verberg uw kostbaarheden! De vijand komt.’ Muntvondsten uit Barneveld (1)

Opgraving Barneveld – Harselaar zuid 5

20150923_105759De vondst van een zeldzame jachtpijl wijst op de aanwezigheid van een wildvorster en de graaf/hertog van Gelre.

De graaf van Gelre,  Reinoud II, benoemde in 1326 een aantal vorsters langs de randen van de Veluwe. Brant en Evert van Wedinchem hoorden bij deze beambten. Waarschijnlijk werd het ambt overigens opnieuw bevestigd en bestond het al eerder.

Bij aanvang van het onderzoek werd rekening gehouden met de mogelijkheid dat resten van het wildvorsters goed gevonden zouden worden. Er zijn vier opeenvolgende middeleeuwse erven aangetroffen waaruit geconcludeerd kan worden dat hier al eeuwen een familie woonde. Mogelijk namen zij al langer een bijzondere positie in. Zij bouwden in de tiende eeuw in ieder geval een van de eerste boerderijen. Grote delen van de Geldere Vallei waren vanaf de Romeinse tijd verlaten. De bewoners van een in eerste instantie kleine boerderij verkregen in de loop van de tijd een bijzondere positie. Maar hoe bewijs je dat? Was het erf misschien van een bijzondere aard of zijn er vondsten die een aanwijzing  kunnen geven? We zijn sterk afhankelijk van wat we in de bodem aantreffen.

Luchtfoto met een boerderij uit de 13e eeuw en op de achterrgrond enkele bijgebouwen (foto J. van Uffelen)Eerder werd al opgemerkt dat er iets bijzonders met het erf aan de hand is, maar verder onderzoek moet aantonen hoe dit precies moet worden geduid. Natuurlijk moet je ook een beetje geluk hebben. Twee weken geleden vonden we een belangrijk stukje van de puzzel. Een ongeveer 8 cm lange pijlpunt. Dergelijke zeldzame grote pijlpunten werden gebruikt als jachtpijlen bij de jacht op herten en zwijnen en worden rond de veertiende eeuw gedateerd. Alleen de graaf van Gelre had het recht om op groot wild te jagen. Een jachtpijl is daarom een belangrijke aanwijzing die de verbinding legt tussen de wildvorster van Wedichem, die behulpzaam moest zijn bij de jacht, en de graaf van Gelre. Op onderstaand schilderij is een dergelijke jacht afgebeeld, waarbij de linker jager een vergelijkbare pijl richt op een zwijn. Jammer genoeg weet ik niet van wanneer het schilderij is. Ik houd mij aanbevolen voor verdere informatie over dit schilderij.
pijlpunttypering4

Opgraving Barneveld – Harselaar Zuid, Open dag 4

20150912_132241  Afgelopen zaterdag  werd de opgraving druk bezocht. De bezoekers werden onthaald door een middeleeuws gezelschap van Werkplaats Oddenecht en kregen daarbij uitleg over de kleding en rol van monniken, ministerialen, knapen en lijfeigenen uit de tijd van de gevonden boerderijen. Verderop werden vondsten getoond, konden kinderen enthousiast zelf opgravingen verrichten, werd uitleg gegeven over het hoe en waarom van een opgraving en nog veel meer. De komende weken wordt de opgraving afgerond. Dan begint de periode van analyse waarbij veel specialisten betrokken zijn.

20150912_140330 bewerkt

De scherven moeten worden onderzocht, van de botten wordt bepaald van welke dieren deze afkomstig zijn, stuifmeelkorrels, zaden en granen worden onderzocht, hout gedateerd en de ‘vlekjes’ in het zand verder bekeken. Wanneer over ongeveer 2 jaar al deze onderzoeken klaar zijn hebben we een prachtig beeld van de geschiedenis van dit gebied. We begrijpen dan beter wanneer men hier kon wonen en hoe men leefde. Hopelijk zullen we dan ook weten of de wildvorster Brant van Wedichem hier zijn roots had.

20150912_141731